ظرفیت هیئتها در تقویت روابط انسانی در era دیجیتال
فاطمه سادات تقوی، پژوهشگر کارگروه مطالعات فضای مجازی پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام در یادداشتی به تحلیل تأثیرات گسترش فناوریهای دیجیتال و ارتباطات مجازی بر روابط انسانی پرداخته است. او معتقد است...
فاطمه سادات تقوی، پژوهشگر کارگروه مطالعات فضای مجازی پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام در یادداشتی به تحلیل تأثیرات گسترش فناوریهای دیجیتال و ارتباطات مجازی بر روابط انسانی پرداخته است. او معتقد است که این پدیده به تضعیف پیوندهای عاطفی و ایجاد «گسست ارتباطی» و «کثرتگرایی فرهنگی بیحد» منجر شده است که نتیجه آن، شکاف میان ارتباطات کمّی و کیفی و سست شدن بنیانهای حس تعلق جمعی است. در این شرایط، مفهوم «محله» به عنوان کوچکترین واحد اجتماعی شهری اهمیت بیشتری پیدا میکند، زیرا ساکنان آن میتوانند با ویژگیهای مشترک به اهداف جمعی دست یابند. هیئتهای مذهبی، با ایجاد شبکههای اعتماد و تقویت سرمایۀ اجتماعی، به عنوان پاسخی مؤثر به بحران «بیمکانی» ناشی از مدرنیته عمل میکنند. این نهادها از طریق آئینهای جمعی و تولید معانی مشترک، نه تنها هویت مکانی را بازتولید میکنند، بلکه شکلی از مقاومت فرهنگی در برابر فرآیندهای جهانیشدن عصر دیجیتال نیز به شمار میروند.
هیئت به عنوان سرمایۀ اجتماعی محله با مؤلفههای وجودی خود، از جمله سرمایه اجتماعی مبتنی بر عاطفه و باور مشترک، در مقیاسهای کوچکتر اجتماعی مانند محله، کارآمدتر عمل میکند. در این فضا، تقویت عاملیت جمعی و افزایش احساس اشتراک در سرنوشت جمعی با تمرکز بر جزئیات روابط انسانی امکانپذیرتر است. بر این اساس، رابطهای دوسویه و تقویتکننده میان محله و هیئت شکل میگیرد که محله به عنوان بستر ملموس و زنده برای تحقق کارکردهای هیئت عمل کرده و هیئت نیز عاملی برای انسجامبخشی، هویتسازی و توانمندسازی ساکنان محله میشود. این دوگانه متقابل، ظرفیت بیبدیلی برای سیاستگذاری اجتماعی، به ویژه در حوزه علوم ارتباطات، فراهم میآورد.
هیئت با تکیه بر سرمایه اجتماعی و اعتماد نهادینهشدهای که ایجاد میکند، میتواند به ارائه سبک زندگی اسلامی و الگویی برای تحول جامعه در سطح خرد بپردازد. فعالیتهای هیئتها فراتر از برگزاری مراسم مذهبی است و این نهادها به «مدرسه عملی مهارتآموزی» تبدیل میشوند و فضایی زنده برای تقویت اراده نیروی متعهد و کارآمد فراهم میآورند. جوانان در این مجموعه، اصول هویتی مانند برنامهریزی، انضباط، نظارت، اجرا، مدیریت زمان و درایت را به صورت عملیاتی میآموزند و روحیه تعاون و کار جمعی در وجودشان نهادینه میشود. این ویژگی، عاملی کلیدی برای مقابله با فردگرایی افراطی عصر دیجیتال است.
هیئت همچنین میتواند با مأموریت کشف، جذب و بهکارگیری ظرفیتهای نهفته محله، به کادرسازی و سازماندهی نیروها بپردازد. مدیریت اثرگذار در هیئت که بر پایه مسئولیتپذیری، مشورت، دوری از انگیزههای شخصی، برنامهریزی منظم و تفکر انتقادی استوار است، میتواند این ظرفیت را به فعلیت درآورد و تأثیرات عمیقی در تحول بافت اجتماعی محله ایجاد کند. نقش راهبردی هیئت در توسعه اقتصادی-اجتماعی میتواند گامهای مؤثری در راستای تحقق امور خیر و برقراری عدالت اجتماعی بردارد. این نهاد با تجمیع ذخیرههای مردمی و جهتدهی سازنده به آنها، میتواند به موتور محرکه توسعه و پیشرفت همهجانبه اجتماعی تبدیل شود. توانمندسازی اقتصادی جامعه از طریق ایجاد اشتغال، مهارتافزایی و تلاش برای خودکفایی نسبی، از دیگر کارکردهای هیئت است که به اجرای مؤثر پروژههای اجتماعی منجر میشود. همچنین، خودجوش بودن فرآیند جمعسازی در هیئتها که ریشه در انس و محبت قلبی دارد، نیاز به بسیاری از راهبردهای پیچیده و پرهزینه برای ایجاد تشکلها را کاهش میدهد. در نتیجه، بهرهگیری نظاممند از ظرفیتهای مکانی، انسانی و معرفتی هیئت میتواند به ظهور الگویی موفق از محله در تراز جامعه اسلامی در عصر ارتباطات مدرن منجر گردد.
بدون نظر! اولین نفر باشید