آینده بازار سرمایه ایران وابسته به هم‌افزایی فناوری و اعتماد است

سید محسن موسوی، کارشناس بازار سرمایه، در نشست تخصصی سرمایه‌گذاری از طریق بازار سرمایه با اشاره به نقش روزافزون فناوری در نظام مالی کشور، اظهار داشت: تصمیم‌گیری مالی نیازمند سرعت، دقت و دسترسی آنی به داده‌هاست. وی افزود: ابزارهای هوشمند می‌توانند تحولی بنیادین در ساختار سنتی بازار ایجاد کرده و انسان را در تصمیم‌گیری‌های مالی یاری دهند. موسوی تصریح کرد که در آینده شرکت‌ها قادر خواهند بود بدون واسطه، اطلاعات خود را در سامانه‌های هوشمند ثبت کرده و تأمین مالی به‌صورت خودکار انجام شود. به باور وی، حذف واسطه‌گری‌های غیرضروری موجب افزایش اعتماد عمومی و بهبود کارایی بازار خواهد شد. وی ظرفیت تأمین مالی جمعی را از بخش‌های مغفول نظام اقتصادی کشور عنوان کرده و بیان کرد: این شیوه می‌تواند در کنار صنایع بزرگ، تعادل جدیدی در عرضه و تقاضای سرمایه ایجاد کند. موسوی همچنین با انتقاد از طراحی ناقص صندوق‌های ساختمان، گفت که مدل‌های موجود تاکنون به مالکیت واقعی سرمایه‌گذاران منجر نشده و لازم است سازوکاری برای تحقق مالکیت واقعی بر دارایی‌ها طراحی شود. وی هدف هوشمندسازی بازار سرمایه را افزایش شفافیت و تخصیص بهینه منابع دانست و افزود: اصلاح ساختار اوراق بدهی و استفاده از فناوری‌های دیجیتال، مسیر تأمین مالی داده‌محور را تسریع خواهد کرد. موسوی آینده بازار سرمایه را مبتنی بر دیجیتالی شدن کامل زنجیره تأمین مالی و شکل‌گیری اعتماد دیجیتال دانسته و تأکید کرد که این امر در قالب بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند تحقق خواهد یافت. وی سه سناریو برای آینده بازار ترسیم کرد و گفت: الگوریتمی شدن کامل معاملات، همزیستی انسان و فناوری با نظارت انسانی، و بازگشت مقطعی به شیوه‌های سنتی در شرایط بحرانی، افق بازار سرمایه امروز را شکل می‌دهد. موسوی تأکید کرد که مدل مطلوب آینده، همزیستی انسان و فناوری است که در آن تصمیم‌گیری بر اساس داده و اخلاق مالی انجام می‌شود و هوش مصنوعی نقش یاری‌دهنده خواهد داشت و نه جایگزین انسان.

اخوان، کارشناس اقتصادی، در ادامه نشست بیان کرد: تحقق تأمین مالی هوشمند نیازمند اصلاح نهادی است. وی افزود که بازار سرمایه ظرفیت‌های وسیعی دارد که هنوز به‌طور کامل فعال نشده و بخش دولتی باید از اتکا به منابع نقدی به سوی ابزارهای بازار سرمایه حرکت کند. او ساختار بانک‌محور نظام مالی را عامل محدودیت در گردش سرمایه دانسته و اظهار داشت که تمرکز منابع در بنگاه‌های بزرگ باعث کاهش سهم صنایع کوچک شده است. به گفته وی، نبود شفافیت داده و فقدان صورت‌های مالی معتبر، از موانع جدی در توسعه نظام مالی هوشمند به شمار می‌رود. وی با اشاره به اصلاحات مالی دولت گفت: ابزارهای نوین مالی بستر توسعه را فراهم کرده‌اند، ولی هماهنگی میان داده‌های مالی، بانکی و مالیاتی ضرورت حیاتی دارد. اخوان همچنین پیشنهاد ایجاد نهاد هماهنگ‌کننده داده‌های مالی کشور را مطرح کرد تا یکپارچگی اطلاعات موجب حذف رانت و تصمیم‌گیری‌های غیرشفاف شود. او افزود: تشکیل نظام رتبه‌بندی هوشمند برای پروژه‌های سرمایه‌گذاری یکی از گام‌های کلیدی در جذب سرمایه جدید است و عملکرد مستمر این نظام، اعتماد عمومی را تقویت خواهد کرد. به گفته وی، اعتماد حلقه نهایی زنجیره تأمین مالی هوشمند است و بدون آن هیچ تحول فناورانه‌ای پایدار نخواهد ماند.

میثم فدایی، مدیرعامل گروه خدمات بازار سرمایه آبان، در بخش دیگری از نشست اظهار داشت: حجم اوراق بدهی در کشور از صفر در سال‌های ابتدایی دهه گذشته به بیش از هزار و چهارصد هزار میلیارد تومان رسیده است. وی افزود که دولت اکنون بیش از یک‌هزار و دویست‌هزار میلیارد تومان اوراق بدهی در بازار سرمایه منتشر کرده که نشان‌دهنده بلوغ این بازار است. فدایی مسیر آینده بازار بدهی را وابسته به دو عامل کلیدی دانست و گفت: این عوامل شامل توکن‌سازی دارایی‌ها و کاربرد هوش مصنوعی در ارزیابی ریسک است. وی توضیح داد که توکن‌سازی، جریان نقدی دارایی‌ها را شفاف می‌سازد و قراردادهای هوشمند هزینه تأمین مالی را کاهش می‌دهند. او بر ضرورت طراحی مدل‌های پیوسته رتبه‌بندی اعتباری تأکید کرد و افزود: ارزیابی ریسک باید به صورت روزآمد و بر مبنای داده‌های واقعی انجام شود، چرا که تحلیل‌های سالانه دیگر پاسخ‌گوی بازار پویا نیست. فدایی همچنین بیان کرد که شرکت‌های متوسط و کوچک، موتور اشتغال کشورند و باید با استفاده از فناوری‌های هوشمند، مسیر حضور آنان در بازار سرمایه تسهیل شود تا عدالت مالی محقق گردد. وی آینده بازار بدهی ایران را در گرو هم‌افزایی میان هوش مصنوعی، نوآوری فناورانه و حکمرانی هوشمند دانست.

صدرایی، مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه، در ادامه نشست اظهار داشت: رفع انحصار در خدمات مالی یکی از الزامات رشد آینده است و ابزارهای دیجیتال باعث شده‌اند تا ورود فعالان جدید به بازار سرمایه با سهولت بیشتری انجام شود. وی پذیرش رمزدارایی‌ها به عنوان اوراق بهادار را گامی در جهت توسعه اقتصاد دیجیتال دانسته و افزود که شورای عالی بورس در حال بررسی چارچوب قانونی این ابزارهاست. صدرایی با اشاره به تحولات جهانی گفت: کاهش رشد موقت بازارهای بین‌المللی فرصتی برای بازسازی زیرساخت‌های داخلی و طراحی مدل‌های بومی نوآوری مالی فراهم کرده است. او تأکید کرد که داده‌های مالی باید عمومی و قابل‌دسترسی باشند تا رقابت و شفافیت تقویت گردد. صدرایی همچنین کندی در تدوین مقررات را از چالش‌های جدی فناوری مالی کشور دانسته و افزود: هر محدودیتی برای فناوری در نهایت مانع رشد اقتصادی خواهد شد. وی همچنین با تأکید بر امنیت سایبری گفت که بدون حفاظت از داده‌ها، اعتماد از بین خواهد رفت و هیچ نوآوری پایداری شکل نخواهد گرفت. صدرایی در پایان گفت: عبور از دوران گذار فناورانه نیازمند تعادل میان مقررات، امنیت و زیرساخت‌های دیجیتال است و آینده بازار سرمایه ایران در گرو حاکمیت داده‌محور خواهد بود.

محسن خدابخش، عضو اسبق سازمان بورس و رئیس هیئت‌مدیره بانک سینا، در بخش پایانی نشست گفت که فناوری به زیرساخت نظام مالی تبدیل شده و دیگر نقش فرعی ندارد. وی افزود که مدل‌های مالی باید بر اساس فناوری‌های روز بازطراحی شوند تا بتوانند نیازهای آینده را پاسخ دهند. خدابخش هزینه‌های بالای توسعه فناوری اطلاعات را قابل‌توجیه دانسته و تأکید کرد که افزایش دسترسی، امنیت و تحلیل داده‌ها این هزینه‌ها را به سرمایه‌گذاری بلندمدت تبدیل می‌کند. به گفته وی، اعتماد فنی، نهادی و جمعی سه رکن اصلی شکل‌گیری نظام مالی مدرن است. وی تضاد میان ساختار متمرکز نظارتی و ماهیت غیرمتمرکز فناوری را چالش اصلی آینده عنوان کرده و افزود: برای حفظ توازن باید نظارت هوشمند به ابزارهای سنجش برخط مجهز شود. خدابخش استفاده از سندباکس‌های نظارتی را راهکار تطبیق قانون با نوآوری دانسته و گفت: تجربه انگلستان در پروژه‌های آزمایشی نشان می‌دهد که آزمودن فناوری جدید در محیط‌های کنترل‌شده، زمینه ورود امن آن به بازار را فراهم می‌کند. وی تغییر رویکرد نظارت از نهادمحور به فعالیت‌محور را لازمه حکمرانی ریسک دانسته و تأکید کرد که نظارت باید بر اساس نوع فعالیت انجام گیرد تا امکان کنترل مؤثرتر فراهم شود. خدابخش افزود: آینده نظام مالی بر پیوند میان فناوری و اعتماد استوار خواهد بود؛ فناوری بدون اعتماد کارایی ندارد و اعتماد بدون فناوری دوام نخواهد داشت.